د ژوند لاره - راه زندگی - Dr. Mohammad Ashraf Ghani

*/ ?>

Latest Episodes:

Afghanistan Ports (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Aug 21, 2025

د افغانستان د بنسټیزو تاسیساتو د مهمو څانګو د څېړنې په دې وروستۍ برخه کې، په دوو ګڼو کې د خپل هېواد په بندرونو خبرې کوو. لومړی به په سیمه کې د بندرونو او له دغې لارې د سوداګرۍ څرنګوالی وڅېړو، وروسته به د افغانستان د بندرونو پر اوسني وضعیت او راتلونکو طرحو تم شو.

تاجاییکه به سابقه مراودات تجاری برمی گردد، مناسبات ما از راه خشکه توسط کاروانها، مخصوصاً در حرکت عشایر کوچی حد اقل تا شروع قرن نزده به قوت جاری بود. در دوران شاهنشاهی دُرانی، نقل و انتقال بحری نیز بر اساس شواهد دقیق حد اقل از طریق دو مسیر صورت گرفته است که هر دو به کندهار وصل می گردید.

د افغانستان د اوسنیو پولو له ټاکل کېدو او د ډیورنډ لیکې له تپل کېدو سره سم، بندرونه یا نوي جوړ شول او یا پراخ شول. خو د شوروي اتحاد په ټوله واکمنۍ کې زموږ شمالي پوله د تګ راتګ له پاره تړلې پاتې شوه، سره له دې چې سوداګریز مراودات چې د مرحوم عبدالمجید زابلي په نوښت پیل شوي وو په راوروسته لسیزو کې په جلا کچو د دولتونو په سطحه روان پاتې شوي دي؛ له ایران سره پوله نیمه پرانستې وه او یوازې پر ډیورنډ لیکې انتقالات تر ډېره آزاد کېدل، خو خپلې لوړې-ژورې یې هم درلودلې دي.

یکی از بزرگترین دستآورد های ما در دوران حکومت جمهوری، توسعه تاسیسات زیربنایی از جمله بندرداری در ولایت نیمروز و اتصال آن با بندر دریایی چابهار در ایران بود. همچمنان با هند و ایرن توافق سه جانبه داشتیم که با اتصال مستقیم چابهار به بمبئی یا مومبای، امکان ورود دوباره افغانستان به عرصه تجاری خلیج و اوقیانوس هند فراهم می گردید.

په دې خپرونه کې دا ټول مسایل په تفصیل څېړل شوي چې د پوښتنو او ځوابونو بشپړ متن یې له دې لینک څخه ترلاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/41th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/fa/41th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/41th-podcast/

این برنامه ها در کنار رسانه های اجتماعی اکنون از پلاتفورم های ذیل نیز قابل دریافت است:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community/

Aviation (Part 2) | Dr. Ashraf Ghani Jul 31, 2025

د هوایي چلند د مسایلو په دوام دې خپرونه کې پر هغو طرحو او ننګونو غږېږو چې د یوویشتمې پېړۍ په پیل کې د لومړي طالب امارت له ماتېدو او د نړیوالو ځواکونو له راتګ وروسته مطرح شوې. دغه مهال افغانستان خپلې وروستۍ ملکې الوتکې هم د بهرنیانو په بمباریو کې له لاسه ورکړې وې او رسمي سفرونه یوازې په امریکایي الوتکو کې ممکن وو.

اما به زودی کار روی احیای شرکت آریانا و تنظیم مجدد میدان هوایي کابل به عنوان یک نقطه وصل آغاز گردید. باور من این بود که برای احیای مجدد شرکت آریانا لازم است تا چند مسیر پروازی تنها در انحصار این شرکت باقی بماند، چون در یک فضای بسته امکان رشد آن بمراتب بیشتر بود.

له بده مرغه دا طرحه نه یوازې پلې نه شوه، بلکې ځینو داسې کسانو ته د «هوایي شرکتونو» د جوړېدو اجازه ورکړ شوه چې د آریانا د مخنیوي ترڅنګ یې، په نړیوال ډګر کې د افغانستان د هوایي چلند حیثیت زیانمن کړ.

بزرگترین دستآورد دوران تصدی ریاست جمهوری من ایجاد کوریدور های هوایي بود که باعث شد میزان صادرات کشور از یک میلیارد دالر در سال فراتر رود. این طرح نخستین بار با نریندرا مودی صدراعظم هند همآهنگ شد و سپس به چند کشور و منطقه دیگر توسعه یافت.

له ټولو ستونزو سره سره چې له اصلاحاتو سره د حکومت د نیمایي برخې د مخالفت نتیجه وه، په هوایي برخه کې ځینې داسې بنسټیز تاسیسات رامنځ ته شول چې په ۲۰۴۷ کې د معاصر افغانستان د درې سومې کلیزې پر لور حرکت کې زموږ د پرمختګ بنسټ ټاکلی شي.

نیاز مبرم ما در شرایط کنونی دستیابی به یک اجماع لازمی است که زمینه کار بیشتر روی تاسیسات عمده مثل بخش هوایي را فراهم سازد. اما بدبختانه خطرات هم نهایت زیاد است و اگر عبرت نگیریم، خدانخواسته مثل قرن ۱۹ باز در حاشیه و انزوا باقی خواهیم ماند.

این مسایل به تفصیل در شماره جدید سلسله راه زندگی مورد بحث قرار گرفته است که متن کامل آنرا از لینکهای ذیل دریافت کرده میتوانید:

https://mohammadashrafghani.com/ps/40th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/fa/40th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/40th-podcast/

Forced Remigration of Afghans from Iran and Pakistan | Dr. Ashraf Ghani Jul 17, 2025

In this episdode

Aviation (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Jul 03, 2025

به ادامه بررسی مراحل احداث و تکمیل زیرساخت های افغانستان، امروز به پیشینه هوانوردی در کشور عزیز خود میپردازیم. اگر قرار باشد این بخش از انجام نخستین پرواز در فضای افغانستان آغاز شود، ناگزیر باید از تجاوز یک طیاره عسکری انگلیس یاد آوری کرد که در ۲۴ می ۱۹۱۹ برای بمباران ارگ بر فراز کابل ظاهر و وحشت بزرگی ایجاد کرد.

په همدې اساس له انگرېزانو سره د افغانانو د درېیمې جګړې له پای ته رسېدو او د افغانستان د سیاسي استقلال له تامینېدو سره سم، امان الله شاه هوایي برخې ته فوق العاده پام واړاوه او سملاسي یې د پیلوټۍ او هوایي انجنیرۍ برخو کې د ځوانانو روزل پیل کړل. لومړني محصلین په ۱۹۲۱ کال کې ایټالیا ته واستول شول چې یو یې احسان خان نومېده. همدی د افغانستان د هوایي ځواک لومړنی قوماندان شو او تر ۱۹۴۷ کاله پر دغه دنده پاتې و.

در همین ایام، نخستین طیارات به ترتیب از برتانیا، ایتالیا و یک فروند هم از اتحاد شوروی خریداری گردید. در کنار دولت، تعدادی از تاجران افغان هم چند طیاره را به هزینه های شخصی خریداری و با احساس ملتخواهی به امان الله شاه اهدا کردند. پرواز ها، نخست از میدان کوچکی در شیرپور صورت می گرفت و متعاقباً، بدنبال هموار سازی تپه های اطراف منطقه خواجه رواش، این محل به عنوان میدان هوایي انتخاب شد.

د افغانستان د لومړني ملکي هوایي شرکت په توګه، د آریانا افغان الوتنې بنسټ په ۱۹۵۳ کال کې په نژدې مساوي سهمونو له پان ام امریکایي شرکت سره په ګډه کېښودل شو. دغه مشارکت چې آریانا شرکت یې په سیمه ییزه کچه په یوه مهم لوبغاړي واړوله، څه باندې شل کاله دوام وکړ چې د ثور په کودتا او په کابل کې د امریکا د سفیر په وژل کېدو، پای ته ورسېد او ورسره سم آریانا هم له برمه ولوېده او ماته شوه.

په دې خپرونه کې د افغانستان د هوایي چلند پر دې او نورو اړخونو خبرې شوي چې بشپړ متن یې له دې لینکونو تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/39th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/fa/39th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/39th-podcast/

این برنامه، به علاوه شبکه های اجتماعی از پلاتقورم های ذیل نیز قابل دریافت می باشد:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community /

Road Construction (Part 2) | Dr. Ashraf Ghani Jun 19, 2025

In this

د لوی اختر مبارکۍ پیغام | Eid-ul Adha Congratulations Message Jun 06, 2025

د بختور لوی اختر د نېکمرغۍ په رارسېدو خپلې مبارکۍ او پېرزوینې ټولو وطنوالو او د نړۍ مسلمانانو ته وړاندې کوم. امیدوارم که در این ایام خجسته، دعا های خالصانه زائرین بیت الله شریف در حق مردم مظلوم غزه مقبول درگاه الهی شده باشد. در عین تقدیم مبارکی های قلبی به حجاج محترم افغان، از آنها می طلبم که برای سرفرازی و آسایش مأمن مشترک ما، همه با یکدلی تمام دستان نیایش بلند کنند. قربان هاییتنگیز مبارک، عزیز وطنداشلر و کافه مسلمانلر.

Road Construction (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani May 22, 2025

د مواصلاتو د څېړنې په لړ کې نن بشپړ د خپل هېواد ددغې مهمې اقتصادي برخې په ډېر معاصر پړاو خبرې کوو. دا تاریخي مرحله هم څو پړاوونه لري چې پیل یې د محمد نادرخان له پاچا کېدو نه کېږي.

و این دورانی بود که راه «دره شکاری» برای تردد های پیهم باز و برای اعمار و مرمت جاده ها اداره خاصی به نام وزارت فواید عامه ایجاد گردید، هرچند اعمار نخستین سرک های موتر رو قبلاً در زمان امیر حبیب الله خان آغاز شده بود.

تر کومه چې د پخو او اساسي لارو د جوړولو خبره ده باید د مرحوم محمد داود خان نوم په ځانګړي ډول یاد کړو. د کابل ښاریانو ته به چې یا زما همزولي یا تر ما لږ مشران وي، هرومرو په یاد وي چې د داود خان تر صدراعظم کېدو پورې، پخپله په پایتخت کابل کې له څو کیلومترو پرته پوخ سړک نه و.

پروژه های بزرگ جاده سازی ما در اواسط قرن بیست و در جریان رقابت های شدید شرق و غرب رونق خوب یافت، که امریکا و اتحاد شوروی هر دو بخش های بزرگ این پروژه ها را راه اندازی و تمویل کردند.

دا چې وروسته څه وشول او د یوویشتمې پېړۍ په پیل کې د نړیوالو په مرسته جوړو شويو سړکونو او مواصلاتی پروژو څه نیمګړتیاوې درلودې، «د ژوند لارې» لړۍ په دې نوبتي پودکاست کې به یې وڅېړو. بشپړ متن یې له دې لینکونو تر لاسه کېدلی شي:

https://mohammadashrafghani.com/ps/38th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/fa/38th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/38th-podcast/

این برنامه، به علاوه شبکه های اجتماعی از پلاتقورم های ذیل نیز قابل دریافت می باشد:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community /

Telecommunications (Part 2) | Dr. Ashraf Ghani May 09, 2025

د ژوندانه د نورو برخو غوندې په مخابراتو کې هم زما ټول تمرکز د هېواد پر ملي ګټو او عمومي ښېرازۍ و چې څنګه د ټکنالوژۍ په نوي کولو او عامولو لا غوره تامین وشي.

سیستم مخابراتی ما که برای قرنها در شکل ابتدایی خود به رفع نیازمندی های مردم می پرداخت، از اواخر قرن نزده استفاده از وسایل الکترونیک را آغاز و طی یک قرن انواع مختلف آنرا تجربه کرد.

د بیسیم مخابراتو د تعمیم له پاره د جمهوري حکومت هڅې چې په لنډه موده کې یې ټول هېواد راوپوښه، د چټکتیا او پراختیا له پلوه په نړۍ کۍ کمسارې وې. د لا ښه والي او ارزانوالي له پاره مو مصنوعي سپوږمیو ته د لاسرسي خبرې له هند، قزاقستان او نورو سره پیل کړې وې، ځکه چې راتلونکي خدمات، خاصتاً په پوهنې، روغتیا، کرنې او نورو صنعتي برخو کې د اطلاعاتو په تبادلې اړه لري او مصنوعي سپوږمۍ په دې برخه کې لویه ونډه درلودلی شي.

همچنان در نظر بود تمام جاده های ما با کشورهای همجوار به شبکه های فایبر نوری مبدل شوند. در این بخش پیشرفت عمده در گفتگو با جمهوری مردم چین حاصل شده بود که قرار بود در نتیجه آن افغانستان با شبکه فایبر نوری آن کشور بپیوندد.

نننۍ معلوماتي ټکنالوژي یوازې ټکنالوژي نه ده لکه موټر، یا بایسکل یا نور. معلوماتي ټکنالوژي نن د ژوندانه ټولو اړخونو ته ننوتې او ورسره پېیل شوې ده. خو آیا موږ لا هم غواړو د ۱۹ او ۲۰ پېړیو بدمرغیو کې نښتي پاتې شو که ځان ته له ۲۱ پېړۍ سره سمه تګلاره ټاکو او چټکې بدلېدونکې آسیا سره په همګام کېدو، خپلې ملي او فردي ګټې تامینوو؟ اوس اصلي انتخاب دادی.

در این برنامه به سیستم مخابرات افغانستان با توجه به دگرگونی های تکنالوژیک دهه های پسین پرداخته شده است که متن کامل آنرا از لینک های ذیل می توان به دست آورد:

https://mohammadashrafghani.com/ps/36th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/36th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/36th-podcast/

دا خپرونې اوس پر خواله رسنۍ سربېره له دې پلاتفورمو څخه هم اورېدل کېدلی شي:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community /

Telecommunications (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Apr 24, 2025

با ترویج تکنالوژی هوشمند در قرن ۲۱ انقلابی که با قایم شدن ارتباطات بیسیم در قرن ۱۹ شکل گرفته بود، اینک به افق های غیر قابل پیش بینی در حال گسترش است.

د نوې ارتباطي ټکنالوژۍ د څرنګوالي د پوهېدو له پاره به همدا بس وي چې د ټېلېګراف، ټېلېفون، راډیو او ټلوېزیون له ایجاد وروسته رامنځ ته شوې چټکتیا په ۱۰ زرو، ۲۰ زرو او آن ۴۰ زرو کې ضرب شي. دا د ارتباطاتو له پلوه د ننن‍ۍ نړۍ انځور دی چې د انساني ټولنې ټولې خواوې ورسره له یوه بېساري بدلون سره مخامخ شوې دي.

جهان در ۱۰ سال آینده از نگاه مناسبات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و جوانب دیگر یک تغییر بسیار سریع را تجربه خواهد کرد، که بالاثر آن فاصله بین کشورهای عیار شده با این تحولات و آنهایی که ازین کاروان عقب می افتند، به شکل وحشت زایی فزونی خواهد یافت.

په ټکنالوژۍ کې دا بدلون په داسې یوه چاپېریال کې پېښېږي چې په نړۍ کې د قدرت مراکز په ډېرېدو او له بده مرغه ددې نوې لوبې د تنظیم قوانین په ماتېدو دي. یوه پایله یې داده چې ټول ولسونه اوس په لوی لاس د اړول شویو خبرونو له سېلاب سره مخامخ شوي او ځکه افغانانو ته چې تر هرچا ډېر زیان منوونکي دي، په کار ده چې هوښیار و اوسي او د اطلاعاتو د سموالي او ناسموالي د سنجولو وړتیا پیاوړې کړي.

متن کامل گفتگو در باره چگونگی ارتباطات امروزی را از لینک های ذیل دریافت کرده می توانید:

https://mohammadashrafghani.com/dari/35th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/ps/35th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/35th-podcast/

دا خپرونې اوس پر خواله رسنۍ سربېره له دې پلاتفورمو څخه هم اورېدل کېدلی شي:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community /

Forced Re-migration of the Afghans from Neighboring Countries Apr 10, 2025

زموږ ګران هېواد دا شپې ورځې له ګاونډیو هېوادو نه د خپلو سلګونو زرو راشړل شويو وګړو د با عزته منلو او خوندي کولو له کلک ازمېښت سره مخامخ شوی دی.

تصاویر دلخراش تعقیب، تحقیر و توقیف افغانهای مهاجر و چپاول یا غصب دارایی های ایشان در کشور های میزبان تکان دهنده است. این اخراج های اجباری در شرایطی اتفاق می افتد که روحیه عمومی در کشورهای عمدتاً مهاجر پذیر غرب نیز به شدت در حال تغییر بوده و کمک های معنادار بشر دوستانه برای عودت کننده های ما از سوی آنها غیر عملی به نظر می رسد.

ما بیا بیا ویلي و چې افغان کډوال باید راستانه شي ځکه د هغوی نوره پاتېدنه د افغانستان د ملي واکمنۍ د نیمګړتیا په مانا ده، خو نه په دا ډول ناسنجېدلې او له نړیوالو قوانینو نه په مخالفه بڼه.

این اخراجهای دسته جمعی در شرایطی صورت می گیرد که افغانستان خود دچار بحران مشروعیت نظام و رکود شدید اقتصادی و فاقد امکانات مالی برای پذیرایی از این افراد می باشد.

د مهاجرینو د شړنې بېلابېل اړخونه او له دغه بحران سره د چلند ډولونه ما د «ژوند لارې» لړۍ په پیل کې یو نیم کال وړاندې په تفصیل څېړلي وو. د حالاتو جدیت ته په پام سره هغه ارزونې، اټکلونه او حل لارې دادی یوځل بیا په لنډه بڼه تاسې ته وړاندې کېږي. ددې مرکې بشپړ متن له لاندې لینکو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/34th-podcastb/

https://mohammadashrafghani.com/dari/34th-podcastb/

https://mohammadashrafghani.com/34th-podcastb/

این برنامه ها، بعلاوه رسانه های اجتماعی اکنون از پلاتفورم های ذیل نیز قابل دریافت می باشند:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community /

Electricity (Part 2) | Dr. Ashraf Ghani Mar 13, 2025

زموږ د انرژۍ عصري تولید چې د شلمې پېړۍ پیل کې د جبل السراج په کوچني بند پیل شوی و، ددغې پېړۍ په راوروسته لسیزو کې لومړی هماغسې شمال او وروسته نور هېواد ته وغځېد او لږ تر لږه لوی ښارونه او ورڅېرمې سیمې یې د برېښنا څښتنې شوې.

سلسله ای را که با اعمار بندهای بغلان، نغلو، سروبی، درونته و کجکی آغاز شده بود، ما با تکمیل بندهای سلما و کمال خان و کار روی چندین بند کوچک و بزرگ دیگر با جدیت ادامه دادیم تا کشور از نگاه انرژی به خود کفایی برسد.

طرحه دا نه وه چې افغانستان پرله پسې انرژي وارد کړي، بلکې خپله یې تولید او د نورو د انرژۍ په ترانزیتي مسیر واوړي چې له ګازو سره یوځای یې هېواد ته په کال کې سلګونه میلیونه ډالره ګټه راوړه.

در سیاستگذاری های ملی، مهم اینست که همه کشور به یک چشم دیده شود و مردم ولایات مختلف نیز از سوی خود، تمام کشور را مثل منطقه آبایی شان، مال خود بدانند. جهان در حال حاضر درگیر بحران های متعدد است و بدون یک حرکت متحد ملی، بعید میرسد که جهان در چنین شرایطی باز افغانستان را در مرکز توجه قرار دهد. بنا بر این، استفاده اعظمی از توان انسانی و مادی خود ما در همه عرصه ها، از جمله تولید انرژی باید در اولویت ها قرار گیرد.

زما پيغام هیڅکله د نهیلیو راوړونکی نه دی؛ زه هیله‌ مند یم چې افغانستان ۲۰۴۷ کې وکړای شي، هغو موخو ته ورسېږي چې ټول افغانان یې غواړي. زه باوري یم چې دا بېخي شونې ده. نو مثبتې خوا ته به ګورو، اما ضرور دا ده چې سترگې خلاصې کړو، زړونه یو کړو او په واضح توگه ملا وتړو، د یو ملت په حیث چې ځان هوسا کړو.

متن کامل این گفتگو در باره تولید برق در کشور، از لینک های ذیل قابل دریافت است:

https://mohammadashrafghani.com/ps/34th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/34th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/34th-podcast/

دا خپرونې اوس پر خواله رسنۍ سربېره له دې پلاتفورمو څخه هم اورېدل کېدلی شي:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community/

Electricity (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Feb 27, 2025

حلول مبارکترین ماه سال، رمضانِ فیض رسان را به همه مسلمانان جهان، خاصه هموطنان عزیزخود تبریک و تهنیت میگویم.

بختوره روژه دا ځل زموږ له نوبتي پودکاست سره چې نن یې موضوع په افغانستان کې د برېښنا د تولید سابقه او شالید دی، هم مهاله شوې ده. څه باندې یوه پېړۍ وړاندې د جبل السراج د کوچني بند له تولیدي برېښنا نه چې انجنیر یې امریکایی جوویت و، د کابل د ارګ څراغونه روښانه او په ګاونډ کې یې د ماشین خانې څرخونه تاو شول.

جهان امروز صرف نظر از موارد دیگر، در بخش انرژی ‍برق هنوز به دو بخش دارا و فاقد ٱن تقسیم شده است که برداشتن این فاصله حد اقل بین ۳۵ تا ۶۰ ملیارد دالر سرمایه گذاری در سال نیاز دارد.

دا لویه پانګونه د ډېرو هېوادو او په دې ډله کې زموږ د ګران افغانستان له توانه پورته او بې متقابلو همکاریو ناشونې ده.

بدبختی ما اینست که وقتی اوضاع امنیتی برای راه اندازی اینگونه پروژه های بزرگ مساعد بود، امکانات اقتصادی وجود نه داشت و وقتی جهان توجه نشان داد، سلیقه های شخصی و «اژدهای خودی» سد راه آن شد.

زه ټینګ په دې باور یم چې افغانان اوس پخپله د برېښنا د تولید په څېر لویو پروژو د پلي کولو مسلکي او مالي وړتیا او له نړۍ سره د همکارۍ ژبه لري، خو دا کارونه بې سیاسي مشروعیته ناشوني دي. په دې برخه کې زما یو وړاندیز د انکشافي مواردو له پاره کال په کال د یوې لویې جرګې رابلل دی چې ولس خپل فرصتونه او امکانات مخامخ وګوري او عملي ونډه واخلي.

سابقه تولید انرژی برق در افغانستان در این پودکاست، مفصل تشریح شده که متن کامل آن از لینک های ذیل قابل دریافت است:

https://mohammadashrafghani.com/dari/33rd-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/ps/33rd-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/33rd-podcast

Railway Network | Dr. Ashraf Ghani Feb 13, 2025

د میلادي پېړۍ په پیل کې د نوي حکومت له جوړېدو سره سم، په داسې حال کې چې لوېدیځو مرستندویانو زموږ د اورګاډي طرحې ته «نه» وویل، د ایران اسلامي جمهوریت لومړنی هېواد شو چې په دې برخه کې پانګونې ته راوړاندې شي.

ایران در زمان رییس جمهور محمد داود نیز با تعهد یک ملیارد دالر، در زمینه احداث نخستین شبکه ملی خط آهن در افغانستان پیش قدم شده بود. هرچند طرح داودخان به علت کودتاها و نابسامانی های پیهم سیاسی در نیمه راه ماند، تلاش های ما در آغاز قرن ۲۱ به نتیجه رسید و راه های آهن از مرزهای غربی و شمالی به کشور رو به توسعه گذاشت.

زموږ اټکل دا و چې د یوې یا یوې نیمې لسیزې په ترڅ کې به له یوې خوا زموږ د ګران هېواد ښارونه او کانونه د اورګاډي په پټلیو سره وصل شي او له بلې خوا به ددې ډول اتصالاتو په سیمه ییز هب یا مرکز واوړي چې لوېدیځه، منځنۍ او جنوبي آسیا سره ونښلوي. په دې کار سره هغې طرحې چې د سوئیز کانال فرانسوي طراح له افغانستان نه د بغداد – بمبئي لیکې د تېرولو له پاره یوه نیمه پېړۍ وړاندې جوړه کړې وه، د استعماري اهدافو پرځای د برابرې اقتصادي همکارۍ په بڼه تحقق مونده.

اما زمان، ایستایی نه می پذیرد و در صورت دوام حالت بلاتکلیفی کنونی در کشور که بعلت عدم مشروعیت ملی و فقدان مقبولیت بین المللی نظام آن ایجاد شده است، اجماع همسایه ها در مورد مبدل ساختن افغانستان به حلقه وصل منطقه یی شاید از بین رفته و کشور ها به جستجوی راه های بدیل برآیند که نشانه های ابتدایی چنین رایزنی ها متاسفانه از همین حالا آشکار می شود.

په دې خپرونه کې له ژمنې سره سم د افغانستان د اورګاډي په همدغو اړخونو او دغه راز په تاریخ، ننګونو او عملي حل لارو خبرې شوې دي.

ددې مرکې بشپړ متن له نورو اړوندو اسنادو سره له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/32st-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/32st-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/32st-podcast/

Infrastructure - An Overview (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Jan 30, 2025

د زېربنا بحث چې په دې خپرونه کې پرې غږېدلي یوو، د نړۍ له اساسي بحثونو څخه دی چې له هرې ورځې ورته توجه ډېرېږي. اټکل دی چې په یوه لسیزه کې دې برخې ته د نړۍ د هېوادونو له خوا جلا شوې پانګه، تر اویا ټریلیون ډالرو واوړوي.

سابقه ایجاد زیرساخت ها در کشور ما به هزاران سال برمیگردد و به یقین می توان گفت که حد اقل دو هزارسال قبل از ایجاد راه ابریشم که ارتباط ما را با چین تامین کرد، کشور ما تاسیسات بنیادی برای انتقال کالاها و مسافران داشت. نمونه های برجسته مهندسی زیربنا سازی تاریخی در افغانستان را علاوه بر جاده سازی می توان در مدیریت آب دید که پیشینه آن به بین ۴ تا ۵ هزار سال میرسد.

د بنسټیزو تاسیساتو له پاره په نړۍ کې یو ټولمنلی تعریف نه شته خو ټول هغه څه چې د انساني ژوندانه په آسانولو او د انسان په تدریجي هوساکولو کې ونډه ولري، په دغه ډله کې راوستلی شو. دا تاسیسات د ګډو ځانګړتیاوو ترڅنګ په جلا هېوادونو کې جلا بڼې لري، لکه زموږ د انتقالاتو سیستم چې غرنۍ جغرافیا ته په پام سره، د ډېرو نورو هېوادو په توپیر د تاریخ په اوږدو کې لږ د ارابو استعمال لري او عمدتاً د باري څارویو په شا ترسره کېږي.

نکته کلیدی اینست که این ظرفیت در اصناف ما به صورت دوامدار وجود داشت، که در عصرهای مختلف به ضروریات ساختمانی ما در عرصه های مختلف زیرساخت ها پاسخ بدهد. حل این مساله در شرایط کنونی علاوه بر ایجاد و بسیج این نیروی کاری ، خواستار سرمایه گذاری ها بزرگ نیز می باشد.

ددې مرکې بشپړ متن له نورو اړوندو اسنادو سره له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/31st-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/31st-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/31st-podcast/

Mosques - Renovations and Constructions | Dr. Ashraf Ghani Jan 16, 2025

یکی از خواستهای مردم ما که در صحبتهای مستقیم و یا بالواسطه با من مطرح می کردند، اعمار مساجد در ولایات و ولسوالی های کشور بود که با احداث نزدیک به یک هزار مسجد در گوشه و کنار افغانستان به آن لبیک گفته شد. در ایجاد این مراکز مقدس، تنوع مذهبی، فرهنگی، جغرافیایی و مساله جنسیتی در نظر گرفته شده بود که در مورد همه این جوانب، در این برنامه صحبت می کنیم.

د نویو ودانیو ترڅنګ موږ د خپلو لرغونو جوماتونو حفظ او مراقبت هم په همدغومره جدیت جاری وساته چې په ترڅ کې یې د شاه دوشمشېره، پُل خشتي او عیدگاه جوماتونه په اساسي ډول ترمیم او د ړنګېدو له خطر نه وژغورل شول او د هرات جامع جومات ته چې د تیموري دورې د معمارۍ یو شاهکار دی، د ترمیم یوه پنځه کلنه طرحه تصویب او پیل شوه.

طرح من این بود که مخارج روزمره و دوامدار این مساجد و ملا امامان آنها، در کنار دولت از طریق اعانه های مردمی و مهمتر از همه احیای مجدد سیستم اوقاف که برای قرنها منبع تامین مادی مراکز مذهبی بود، انجام پذیرد.

زما یوه لویه هیله په بالاحصار کې د هغه تاریخي جومات بیا ودانول و چې انګرېزانو له افغانانو سره په دویمه جګړه کې د غچ په ډول شهید کړی و. ددغه مسجد سم ځای مو هغه مهال له هڅو سره سره ونه شوای موندلی، خو له نېکه مرغه ددې خپرونې له ثبت وروسته، د برتانیا کتابتون د ۱۸۳۰مو کلونو په نقاشیو کې یې دقیق ځای وموندل شو. دغه انځور ددې خپرونې له متن سره خپرېږي. هیله من یم چې دغه مقدس ځای چې یو ستر شاهي جومات او د دُراني تېمورشاه له زمانې د کابل ښار سمبول و، زموږ د ولس له خوا د معاصر افغانستان د ۳۰۰ کلیزې په ویاړ پر هماغه ځای بیا ودان او وځلېږي.

ددې مرکې بشپړ متن له نورو اړوندو اسنادو سره له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/30th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/30th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/30th-podcast/

Historical Overview of Kabul City (Part 2) | Dr. Ashraf Ghani Jan 02, 2025

د خپل ګران پایتخت په اړه زما پرله پسې هڅه دا وه چې تاریخ یې هېر نه شي، هره برخه چې خاطرات یې د ساتلو دي وساتل شي، نیمګړې پاتې طرحې یې تکمیل شي او داسې ونه شي چې موږ هر یو له سره شروع وکړو او دا هېره کړو چې پلازمېنه مو زرګونه کلونه ریښه لري.

طی دهه ها، سه چهارم شهر کابل به صورت پلان ناشده توسعه یافته و کوه ها و سطوح هموار آن عمدتاً خودسرانه تصاحب و مسکون شده است. برای مطابقت پایتخت با مقتضیات عصر حاضر نیاز است تا کوه ها و تپه ها و بخش هایی از سطوح هموار آن طی یک برنامه منظم تخلیه و برای اسکان و رفاه شهریان سر از نو تنظیم گردد.

زموږ یوه طرحه دا وه چې آسمایي او شېر دروازه غرونه په لومړي ګام کې یو مخ زرغون شي چې ښار ساه واخلي او ښاریان او نور وګړي په کې د ونو منځ کې په پښو د ګرځېدو امکان ولري. ورسره جوخت کابل سیند ته ترتیبات نیول شوي وو چې کال دولس میاشتې له اوبو ډک وبهېږي.

تهداب فکری و عملی و نقشه‌های تطبیقی برای همه این عرصه ها فراهم شده و من امیدوار استم که نسل های فعلی و آینده افغانستان روزی قادر شوند دیدگاهی را که من در مورد آینده شهر کابل عرضه کرده بودم و در این گفتگو به اختصار مجدداً تشریح شده است، در یک فضای مشروعیت عام جامه عمل بپوشانند و پایتختی را ایجاد کنند که در عین بازتاب میراث تاریخی آن، با پایتخت های مهم دور و نزدیک همسری کند.

ددې مرکې بشپړ متن له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/29th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/29th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/29th-podcast/

Historical Overview of Kabul City (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Dec 19, 2024

موضوع بحث ما امروز فراز و نشیب های کابل در طول تاریخ و درس هایی است که مخصوصاً جوانان کشور باید از آن بیاموزند. کابل تاریخی، به استناد تحقیقات استاد کهزاد از خوردکابل توسعه یافته و برای سده های طولانی در اطراف کوه شېردروازه و بالاحصار تمرکز داشته که همواره یکی از شهرهای عمده منطقه به شمار می رفته است.

کابل د امیر عبدالرحمان خان تر مهاله یو ګڼ ملتي ښار و چې د لویو قومونو ترڅنګ په کې زرګونو ارمنیانو، یهودانو، کوردانو، هندوانو، سکهانو او نورو اقلیتونو ژوند کاوه. لږ تر لږه اووه لوی چمنونه او ګڼې لمدې سیمې (جبه زارونه) یې درلودل چې د ښار د هوا په پاکۍ او د سېلابونو کنترول کې یې مهمه ونډه درلوده. اما دغه طبیعي نعمتونه د ناسمو ښاري پلانونو او غصبونو په نتیجه کې له منځه ولاړل او دا ښار یې له نا اټکلېدونکو عواقبو سره مخامخ کړ.

پایتخت ما همچنان بار ها از قهر طبیعت (زلزله ها، وباها و قحطی ها) و قهر انسان (حملات خارجی و جنگ های داخلی) رنج برده و دار و نه دار آن پایمال شده و دوباره از خاکستر قد راست کرده است.

د تاریخ په پاڼو کې د حقایقو لټول زموږ د تاریخي حافظې د ژوندي ساتلو له پاره مهم دي چې ولس وپوهېږي، په تېره بیا د وروستۍ نیمې پېړۍ په پېښو چې د کابل منځ کې چا گولۍ وچلولې؟ او څوک وو چې عوامل د دې بربادۍ شول؟ دا حقایق باید د خلکو په ذهن کې ځای شي.

په دې خپرونه کې یاد شوي کتابونه او د مرکې بشپړ متن له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/28th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/28th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/28th-podcast/

Our Cities (Developmental Projects) | Dr. Ashraf Ghani Dec 05, 2024

موږ په نمونه یي ډول د کابل په ګډون د افغانستان شپږو ښارو له پاره داسې طرحې جوړې کړې وې چې د شلمې او نولسمې پېړیو مثبتو تجربو پام کې نیولو سره، هغوی د ۲۱ پېړۍ ژوندانه ته چمتو کړي. دغه طرحې چې لا هم هماغسې د پلي کېدا وړ دي، په نړیواله پانګه تموېل او پخپله د افغان کارپوهانو او ولس په ګډون پلې کېدې.

قرار بود با تطبیق این برنامه ها مزارشریف بعنوان خواستگاه مولانا، هرات به حیث شهر عبدالله انصاری و اثر شکوهمند تمدن تیموری، قندهار در مقام نخستین پایتخت افغانستان معاصر، خوست بعنوان پیوند دهنده عملی مردمان دو سوی خط دیورند، جلال آباد به حیث دومین پایتخت زمستانی زمامداران افغان بعد از باختن پشاور، و کابل به عنوان قلب تپنده کشور، برجستگی و جاذبه تاریخی خود را دوباره به دست آورند.

په دې طرحو کې تاپي پروژې ته د «دویم هلمند سیند» په حیثیت کتل کېدل چې له تورې غونډۍ تر سپین بولدکه دا ټوله ساحه په یوه اساسي انکشافي کوریدور واړوی؛ هرات د افغانستان لومړنی ښار کېده چې د اوسپنۍ پټلۍ درې مسیرونه په کې – ترکمنستان ته، ایران ته او ازبکستان ته وصل شي او داسې نور.

تاکید بر این بود که خود افغانها با راه اندازی سفر ها به این شهر ها همدیگر را خوب بشناسند و ازین طریق شیرازه وحدت ملی را محکمتر سازند. در عین حال جلب جهانگردان خارجی نیز در مرکز توجه بود که بر اساس تخمین های مقدماتی، حد اقل سالانه یک میلیون شهروند چین میتوانست از شهرهای مختلف ما دیدن کنند. این امر در کنار سرازیر کردن ارز خارجی به کشور، در تغییر چهره کشور در سطح منطقه و جهان میتوانست موثر باشد.

دا کارونه اوس هم عملي کېدلی او نړۍ ته د افغانستان دروازې پرانستل کېدلی شي، خو دا هرڅه د امنیت او ثبات له ټینګښت او د کورني او نړیوال مشروعیت له تامین سره مخامخ او نه شلېدونکی تړاو لري او بې له هغو نه شي کېدای.

ددې مرکې بشپړ متن له لاندې لینک څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/27th-podcast/

Our Cities (An Overview) | Dr. Ashraf Ghani Nov 14, 2024

زموږ لوی ښارونه له یوه ژور بحران نه تېرېږي چې ګڼ عوامل او اوږده سابقه لري. ناسنجېدلې پراخېدا او د پایښت او مقاومت له پامه غورځول یې په دغو عواملو کې تر ټولو لوی وو چې موږ یې د سمونې او رغونې له پاره د ښاري ستراتېژیک چوکاټ په نامه یوه پخه طرحه جوړه او پلې کېدو ته وړاندې کړې وه.

هدف این بود که شهرهای ما پاسخگوی نیاز های قرن ۲۱ باشد، نه قرن ۱۹ و نه قرن ۲۰. به این معنی که شهرهایی با جوامع مقاوم، دارای قدرت مقابله با چالش های مدرن، دارای مدیریت مسوول و با صلاحیت، و مبتنی بر میراثهای فرهنگی افغانی ایجاد شوند.

د «ښار ګوټو» بې کنټرولې پراخېدا زموږ ملي ټولنیز اوډون کمزوری کړ او ښاري وګړي یې د پیوستون پرځای، په قومي جزیرو او سیمو وویشل. د ځمکو مافیا د ښاري طرحو او کنټرول په کمزورتیا کې، د شخصي ګټو له پاره، ښارونه په کاریکاتورونو واړول.

اگر تداوم ما – تداوم حکومتداری از دوران داود خان دوام میکرد و سرمایه بشری افغانستان – که در این بخش قابل ملاحظه بود، دوام میکرد؛ شکل شهری ما نوع دیگر میبود. بیست سال تجاوز اتحاد شوروی و بعد از آن جنگها بین جنگ‌سالارهای ما، و به تعقیب آن وضعیت امنیتی وخیم که بعد از سال ۲۰۰۶ ایجاد شد، شرایط را دشوار ساخت.

نن په دې پودکاست کې دافغانستان د ښارونو په عمومي ستونزو او ننګونو بحث شوی دی.

ددې مرکې بشپړ متن له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/26th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/26th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/26th-podcast/

Our Urban Civilization (Part 2) | Dr. Ashraf Ghani Oct 31, 2024

بحث تاریخ تمدن شهری ما امروز با جستجو در گستره تمدن بودایی افغانستان ادامه می یابد که هم جاگزین و هم ادامه دهنده تمدن بالنده یونان و باختری شمرده می شود.

زموږ بودایي تمدن، په تېره اصلي منابعو ته د رجعت او د استاد-شاګردي مناسباتو له پلوه ددغه تمدن نورو سیمو ته دومره مرکزي حیثیت موندلی و چې د جاپان د امپراتورانو په څېر یې ځینې اوسني لارویان لا هماغسې په درناوي یادوي.

با گسترش دین مبین اسلام، دوران بودایي جای خود را به چنان یک تمدن پربار دیگری خالی کرد که در مراحلی، رنسانس اروپا در برابر آن رنگ می باخت.

دا هغه دوره ده چې د ابن سینا او ابو ریحان غوندې شخصیتونه په کې مکالمې لري، فلسفې بحثونه کوي؛ علوم دومره غوړېږي چې اوس یې باورول ګران برېښي او د پوهې داسې څانګه نه موندل کېږي چې پام پرې ټول نه وي. ښاري تمدن هم ددې شتمن پړاو له اغېزو په څنګ پاتې نه شو چې ځينې بېلګې یې تر ننه د اسلامي هېوادو په جوړښتونو کې ځان څرګندوي.

در دوران جدیدتر اما، نقش دو زمامدار کشور – امیر شیرعلی خان و شاه امان الله را در رابطه با تمدن شهری باید بطور جداگانه برجسته ساخت که یکی با اساسگذاری شهر جدید شیر پور و دیگری با ترویج و تعمیل نقشه های جدید شهرسازی، فصل های جداگانه، اما متاسفانه نا تمام را به نامهای خود رقم زدند.

ددې بحث بشپړ متن له لاندې لینکونو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/25th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/25th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/25th-podcast/

Our Urban Civilization (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Oct 17, 2024

ددې اوونۍ بحث په افغانستان کې د ښاري تمدن تاریخ دی چې د سمو کیندنو له نشتوالي سره سره یې پیل په شتو اسنادو تر میلاد د مخه ۳ زرو یا ۴ زرو کلو کې اټکلولی شو.

ایجاد شهرها در جغرافیای ما با موجودیت آب، زمین زراعتی و نیز راههای تجارتی رابطه مستقیم داشت که مهمترین آنها، در هیمنجا با هم وصل می شد. با توجه به همین حقیقت بود که من اصطلاح «چهار راه آسیا» را برای تاکید بر نقش ما در تجارت منطقه یی دوباره رایج ساختم.

زموږ د ښاري ژوندانه د سطحې د پېژندنې له پاره به دا بس وي چې د آی خانم او هډې راپاته لرغوني پاتې شوني یاد کړو چې د طبیعي علومو، ریاضیاتو او فلسفې په تدریس شاهدي وایي.

ددې مرکې بشپړ متن له لاندې لېنکو تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/24th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/24th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/24th-podcast/

Our Trade (Part 2) | Dr. Ashraf Ghani Oct 03, 2024

زموږ ګران هېواد، په شمال او لوېدیځ کې د ګاونډیانو په لور د ځمکنیو لارو او هند، چین او خلیج ته د هوایي کورېدورو پرانستنې، ددې جوګه کړ چې خپله بهرنۍ سوداګري د یوه بل ګاونډي له انحصاره چې د بندرونو په تړلو یې بیا بیا افغانستان ته درانده مالي زیانونه اړول، وژغوري.

همزمان با این، با همسایه های شمالي در گفتگو بودیم که در ازای تولید گندم مایحتاج افغانستان، امکان فروش سبزیجات و میوه جات ما را در بازار های آسیای میانه و روسیه فراهم کنند.

د سوداګرۍ له لارې د افغانستان د اقتصادي ښېرازۍ دا طرحه چې نور ډېر اړخونه یې درلودل، پر دې اصل بنا وه چې په خپل زیار هر ګټل شوی ډالر د خیرات له ۸۰ ډالرو سره سمېږي او ځکه ثبات ته زموږ لاره ډېره لنډولی شي.

در پودکاست امروزی چگونگی سیاست های جدید بازرگانی ما و چالش هایی که برخی از سیاسیون و کارمندان کوته نگر و تعدادی از تاجران سود جو در برابر آن ایجاد کردند، به بحث گرفته شده است.

ددې مرکې بشپړ متن له لاندې لېنکو تر لاسه کولی شئ.

http://mohammadashrafghani.com/ps/23th-podcast/

http://mohammadashrafghani.com/dari/23th-podcast/

http://mohammadashrafghani.com/23th-podcast/

این برنامه ها اکنون بعلاوه رسانه های اجتماعی از طریق این پلاتفورم ها نیز قابل دریافت است:

Apple Podcasts، Spotify، Amazon Music ، Samsung Podcasts، Podcast Index، Listen Notes، RSS.com Community

Our Trade (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Sep 19, 2024

د افغانانو د اقتصادي ښېرازۍ له پاره زما په ګڼو طرحو کې یوه دا وه چې د ترانزیت او سوداګرۍ پر مټ هېواد ته پانګه راماته کړم چې دا پانګه بیا د نورې پانګې د تولید او تمرکز له لارې د هېواد ودې ته لار جوړه کړي.

نخستین نشانه های سالم بودن این طرح در سال ۲۰۱۹ بروز کرد که میزان صادرات ما برای نخستین بار در تاریخ کشور از مرز یک میلیارد دالر گذشت. الگوی من در این زمینه، عبدالمجید زابلی بود که اساسگذار سیاستهای اقتصادی افغانستان در نیمه نخست قرن ۲۰ به شمار میرود.

د ښاغلي زابلي طرحې هغه مهال په افغانستان کې معرفي چې ډېرئ اوسنیو پرمختللو هېوادو لکه جاپان، جنوبي کوریا، تایوان، چین او هند وروسته د هماغو په تعقیب د ودې سمه لار ومونده. که زموږ ددغه وطني ماهر طرحو دوام کړی وای، اوس به افغانستان هم په اقتصادي او تجارتي ډګر کې له یادو شویو هېوادونو سره غاړه وړای.

مدل اقتصادی آقای زابلی که متاسفانه بعلت های سیاسی ادامه نه یافت، به تفصیل در این برنامه مورد بحث قرار گرفته و تاکید شده است که همانطوریکه امان الله خان «فصل ناتمام سیاسی» ماست، مجید زابلی «فصل ناتمام اقتصادی» ما به شمار می رود.

ددې مرکې بشپړ متن او نور اړوند مطالب له لاندې لېنکو څخه تر لاسه کولی شئ:

https://mohammadashrafghani.com/ps/22th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/dari/22th-podcast/

https://mohammadashrafghani.com/22th-podcast/

Human Capital (Part 2 | Dr. Ashraf Ghani Sep 05, 2024

ددې له پاره چې موږ وړ بشري ظرفیتونه ومومو، د افغانستان تعلیمي نظام باید د مسلکي توب خواته ولاړ شي چې فارغ یې په آزاد بازار کې د کار موندنې وړتیا ولري. نظري پوهه که هرڅومره مهمه وي، له مسلکي او تطبیقي اړخ پرته بشري پانګه نه شي بشپړولای.

همانگونه که ارزشها و نظریات به خودی خود به دانش تخنیکی مبدل شده نمیتواند، دانش تخنیکی نیز خود ارزش نیست و باید تلفیقی از دانش تخنیکی و ارزشهای ملی و اسلامی ایجاد کنیم تا سرمایه بشری موافق با شرایط به دست آید. برای این منظور نیاز جدی به اصلاح سیستم تدریسی در مکاتب و موسسات تحصیلات عالی است تا نیروی ذهنی متعلم و محصل در زیر بار تعدد مضامین و کثرت سالهای تعلیمی کوبیده نه شود.

کلونه وړاندې په پوهنتون کې د یوه صفری کال د زیاتولو له وړاندیز نه زما موخه دا وه، چې زموږ بشري سرمایه له پیله په ګډو ملي او اسلامي ارزښتونو و روزل شي او د دیني او معاصرو علومو ترمنځ واټن له منځه ولاړ شي. د افغانستان د بشري پانګې ځینې دا ځانګړي اړخونه، اړتیاوې او لرلیدونه، په دې پودکاست کې څېړل شوي دي.

متن کامل این گفتگو را از لینکهای ذیل دریافت کنید:

https://mohammadashrafghani.com/ps/21th-podcast/?epc_purge_all=1&wpo_all_pages_cache_purged=1

https://mohammadashrafghani.com/dari/21th-podcast/?epc_purge_all=1&wpo_all_pages_cache_purged=1

https://mohammadashrafghani.com/21th-podcast/?epc_purge_all=1&wpo_all_pages_cache_purged=1

Human Capital (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Aug 22, 2024

نن په نړۍ کې د ماهر انسان ونډه چې مسلکي مهارت، عملي تجربه او کسبي پوهه ولري، د هغو عواملو په سر کې راځي چې هېوادونه چټکې ودې او سوکالۍ ته رسولی شي. ددغو ماهرو انسانانو مجموعې ته بشري پانګه وایي چې ډېرو هېوادو ورسره په لږو امکاناتو د پرمختګ لاره موندلې ده.

فراهم آمدن سرمایه حقیقی بشري تنها به تعلیم مکتبی و رسمی بستگی نه دارد بلکه از طریق کار عملی حاصل شده و توسعه می یابد. تجارب برخی کشورها در این زمینه می تواند برای ما سرمشق شود تا تعلیمات و تحصیلات خود را به نحوی بازنگری کنیم که تاکید بیشتر در آن به جای کمیت بر کیفیت باشد.

په دې پودکاست کې د بشري پانګې پر ارزښت خبرې شوي او دا استدلال شوی چې که افغانستان غواړي له وروسته پاتېوالي راووځي، باید خپل لومړیتوبونه دقیق وټاکي، نړیوالې تجربې زده کړې او په لوړو زده کړو کې یوازې په هغو رشتو او څانګو زور واچوي چې د هېواد ظرفیتونه لوړولی شي.

Civilization Capital (Part 2) | Dr. Ashraf Ghani Aug 01, 2024

له ټولو نښو داسې برېښي چې د اسلامي تفکر پنځمه دوره چې مسلمانان په خپله علمي او مسلکي وړتیا بیا باوري کړي، په ټوکېدو ده. دا باورمندي باید موږ افغانانو ته، له هغو عقده یي عکس العملو څخه د لرې کېدو الهام شي چې د هند د نیمې وچې او وروسته بیا د پاکستان مذهبي کړۍ پرې د استعمار له مهاله اخته وې او زموږ ځوانانو ته یې د مهاجرت پر وخت ولېږدولې.

نفی برخورد عقده مندانه در برابر دیگران در صدر اسلام، راه برای همگانی شدن این آیین الهی فراهم کرد و نشان داد که دانش و دین متمم همدیگرند. تاکید پیهم من بر داشتن کادر های مسلکی افغان و در عین حال مسلمان برای این بود که جوانان کشور ما با یک سرمایه بزرگ تمدنی که ملت های زیادی را با هم پیوند داده است، وصل باشند.

د تمدني پانګې دویمه او وروستۍ برخه کې د اسلامي تفکر په جوړېدو کې د افغان پوهانو پر ونډه او ورسره نورو تړلو مسایلو بحث شوی دی.

Civilization Capital (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Jul 18, 2024

دا څلورمه پېړۍ ده چې مسلمانان او په دې ډله کې افغانان له یوې بدې عقدې نه کړېږي چې له نورو تمدنو سره د راشه درشه او همکارۍ مخه نیسي. دا عقده له اتلسمې پېړۍ چې صنعتي انقلاب لوېدیځ په استعماري ځواک واړاوه او مسلمانانو خپل شتوالی له خطر سره مخامخ ولید، پیلېږي.

اما بیرون آمدن ازین عقده تاریخی یک نیاز مبرم است تا مسلمانان در مجموع و افغانها به خصوص، با شناخت آنچه قبل از غرب استعماری در قرون وسطی و دوران های ماقبل اسلام داشتند، بخود ببالند و مانند نیاکان خود مراودات با دیگران را باعث فلاکت نه بلکه شراکت و رفاهیت بدانند.

زموږ د پرمختګ له پاره ضرور ده چې خپله بشري پانګه د هغه تمدني میراث پر بنسټ راجوړه کړو چې د لرغوني خراساني او اسلامي تمدن دواړو عناصر په کې ګډ شوي دي. افغانان چې په زردشتي، یوناني او بودایي ټولو دورو کې یې پیاوړي علمي بنسټونه درلودل، د اسلام د مقدس دین تر قبلولو وروسته ددغو ظرفیتونو په کارولو د اسلامي حاکمیت، په تېره عباسي خلافت په مهمو علمي، سیاسي او نظامي ارکانو بدل شول.

دلایل اینگونه اعتماد به نفس، قرینه های تاریخی و درس های آن در بخش اول برنامه سرمایه تمدنی ما مورد بحث قرار گرفته است.

Information Technology (Part 2) | Dr. Ashraf Ghani Jul 04, 2024

ټاکل شوې وه افغانستان، د ۲۰۲۱ کال په سپټمبر کې د نوې ټکنالوژۍ برخه کې داسې یو ګام پورته کړي چې له صنعتي انقلابونو سره یې د ۳۰۰ کلن واټن په راکمولو کې مرسته کولی او د راتلونکي پرمختګ لاره رڼولی شوای . دا، د ډیجیټلي حکومتولۍ د پراخېدو لړ کې چې د برېښنایي تذکرو په وېش پیل شوې وه، د عطف نقطه وه چې په کې د وګړو ټیلیفونونه عملاً په بانکي حسابونو اوښتل او د فزیکي پیسو استعمال حد اقل ته رسېده.

دیجیتل سازی برای جوامعی نظیر افغانستان، آسانترین، موثرترین و کوتاه ترین راه دستیابی به رفاه و پیشرفت است. هر چند کشور ما با تغییرات پیش آمده فرصتی را که در اواسط ۲۰۲۱ در این زمینه در حال فراهم شدن بود از دست داد، اما امید باید از دست نه رود. جوانان ما باید با توجه به این هدف دراز مدت، در ایجاد سرمایه بشری مجهز با دانش نوین، از جمله استفاده از هوش مصنوعی که به سرعت همه گیر می شود، بکوشند.

لومړی صنعتي انقلاب چې د معاصر افغانستان تر جوړېدو یوه لسیزه وروسته پیل شو، له موږ په څنګ تېر شو. ورپسې له دویم او درېیم صنعتي انقلابونو نه هم چې په ۱۹ او ۲۰ پېړیو کې راغلل، محروم پاتې شوو. اوس باید څلورم صنعتي انقلاب باندې چې همدا اوس روان دی، پانگونه وکړو، ورباندې پوه شوو او د خپل خیر او د خدای رضا لپاره یې استعمال کړو. معنی دا چې وخت ضایع نه کړو؛ لومړیتوبونه باید واضح وي چې یو هوسا، ژوندی، خپلواک او متحد افغانستان ولرو.

در برنامه دوم مربوط به مسایل دیجیتل سازی، به تفصیل در مورد آغاز این روند، پیشرفت ها و موانع فراه راه آن در کشور ما، پرداخته شده است.

Information Technology (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Jun 20, 2024

تکنالوژی معلوماتی «بخش اول»

یوویشتمې پېړۍ صنعتي معجزو بشر د پرمختیا او هوسایۍ له نویو افقونو او هم مهاله، داسې ننگونو سره مخامخ کړی چې تصور یې نه شوای کېدی. د مصنوعي ځیرکتیا په راوتلو دا پېړۍ د څلورم صنعتي انقلاب د لا پراخېدو او ښایي د نورو د پیلېدو شاهده شي. د بُخار ماشین له ایجاد راهیسې په څه باندې ۳۰۰ کلو کې څلورو صنعتي انقلابو بشري ټولنه دومره واړوله چې په عادي حالاتو کې یې په زرگونو کلونو کې امکان نه درلود. اوس د ملتونو اصلي ننگونه داده چې څنگه له دغو بدلونو سره ځانونه سم کړي.

در این پودکاست شماره شانزدهم، تمرکز اصلی بر این است که کشور و مردم ما چگونه خود را مطابق به دانش قرن ۲۱ و با توجه به تغییراتی که در عرصه تکنالوژی جدید در دهه های بعدی رخ خواهند داد، آماده سازند و طرح زندگی خود را برای آینده با توجه به مقتضیات این پیشرفت های حیرت انگیز، بریزند.

Natural Resources - Minerals (Part 2) | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

طبیعي زېرمې او کانونه «دویمه برخه»

موږ د یوې هوسا ټولنې د جوړېدو ټول امکانات لرو، اما ددغو امکاناتو سم کارول، عقل او تدبیر غواړي. که لاسونه سره یو کړو او زړنه سره یو کړو، وینه ودروو او په ملي یووالي گام پورته کړو، عمومي هوسایۍ ته رسېدل آسانېږي او چټکېږي. موږ د خپلو طبیعي زېرمو له پاره یوه سمه سنجول شوې لارنقشه چمتو کړې او سره له دې چې د وسله والو ورانکاریو او د جنگسالارنو خپلسریو بشپړتابه ته پرېښنوده، خو د مشروعیت، قانونیت او امنیت په تامین سره ژر او بې ځنډه پلي کېدلی او عملي گټه ترې راوتلی شي.

در این پودکاست شماره پانزدهم که بخش دوم منابع طبیعی و معادن است، به ان عده نیازمندیها، مهارت‌ها و اولویت‌ها پرداخته شده است که بر اساس ان می توانیم منابع طبیعی ما را نه به وسیله نفاق، بلکه به یک نعمت الهی تبدیل کنیم.

Natural Resources - Minerals (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

طبیعي زېرمې او کانونه «لومړۍ برخه»

موجود معلومات ښیي چې موږ کافي گاز، لږ تر لږه د کورني مصرف په اندازه تېل او په لسگونو نور داسې کانونه لرو چې د ځینو ډولونو لکه لیتیم په صدور کې په نړیواله کچه پیاوړی ځای موندلی شوو. شته ارقامو ته په کتو، په ډاډ ویلی شوو چې زموږ طبیعي شتمنۍ زموږ د هیواد او ولس د راتلونکي هوسا او سوکاله ژوند اساس برابرولای شي. زموږ طبیعي شتمنۍ په داسې ډول وېشل شوي چې زموږ ملي یووالي پياوړی کوي او د نورو هیوادونو په څېر پر شتمنیو د رامنځته کېدونکو شخړو، امکان کموي.

پودکاست شماره چهاردهم به معلومات عمومی در مورد ذخایر طبیعی و معادن افغانستان اختصاص یافته است که با استخراج و استعمال درست ان میهن عزیز می تواند به سوی رفاه و آرامی گامزن شود.

Forests (Part 2) | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

جنگلات «بخش دوم»

آسانترین و ارزانترین راه سبز نگهداشتن درختهای تازه غرس شده در اقلیم های خشک، استفاده از سیلاب هاست که آب آن با مدیریت سیل بُرها، نخست ذخیره و بعد به ساحات جدید جنگلزار انتقال داده شود. این تجربه در نقاط مختلف جهان با موفقیت عملی شده است. همچنان مشارکت و همکاری مردم محل و نیز غرس درختهای قابل نمو در محیط با استفاده از ترکیب دانش تخنیکی و مردمی یکی از راه‌های دیگر احیای جنگلاست است.

دیارلسم پودکاست چې د ځنگلونو د موضوع دویمه برخه ده، دې ته ځانگړی شوی چې د ځنگلونو د بیارغونې په برخه کې کومې نړیوالې تجربې او امکانات را خپلېدلای شي.

Forests (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

جنگلات «بخش اول»

زموږ د هېواد یوه ارزښتناکه شتمني ځنگلونه دي چې هم مو فزیکي ښکلا او هم د وگړو او ژویو روغتیا ورسره مخامخ تړلې ده. له بده مرغه دا شتمني په لسیزو کې پرله پسې گواښل شوې او ویجاړه شوې چې څلورمه برخه یې یوازې د شلمې پېړۍ په وروستیو دوه ویشتو کلو کې له منځه ولاړه. د یوې نسبتاً دقیقې څېړنې له مخې، اوس په هېواد کې لږ څه د پاسه شپږ نیم زره مربع کیلومتره ځنگلي ساحه پاتې ده چې هغه هم د قاچاق او طبیعي آفتونو له گواښ سره مخامخ ده.

در این پودکاست دوازدهم روی وضعیت عمومی، انواع درختها و ارقام جنگلات افغانستان صحبت شده است.

Water (Part 2) | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

اوبه «دویمه برخه»

بر اساس کلیه نشانه های موجود، منابع آب در سطح منطقه و جهان با یک بحران نگران کننده دچار بوده و اگر پیش بینی های موجود محقق شوند، ده سال آینده دشوارترین از نگاه دسترسی به آب خواهد بود که بدون همکاری های صادقانه منطقوی و جهانی می تواند به عوامل جدی بی ثباتی مبدل شود.

په دې یوولسم پودکاست کې چې د اوبو د موضوع دوام دی، پر دې غږېدلي یوو چې افغانستان څنگه خپلې د اوبو سرچینې، د نورو طبیعي شتمنیو په څېر سیمه کې په یوه فرصت بدلولی او د خپل ثبات او سوکالۍ لپاره ترې کار اخیستلی شي.

Water (Part 1) | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

اوبه «لومړۍ برخه»

افغانستان تر ډېرو نورو هېوادو د پرېمانه خوږو اوبو او بهاندو سیندونو کور دی او دا الهي نعمت په ډېر شکران ارزي. خو له بده مرغه، موږ په ناپوهېدلي ډول ددغه نعمت د کفران تر پولې رسېدلي یو چې خپله دغه ارزښتناکه شتمني مو، یا د خپلو اوبو په قانوني استفاده کې د بېوسۍ، یا د ناسم استعمال او یا د اقلیمي بدلونو له امله د ضایع کېدو له خطر سره مخامخ کړې ده.

در این پودکاست شماره دهم ، به بخشی از مسایل مربوط به منابع آبی ما – هم روی زمین یعنی دریاها و تالاب ها و غیره و هم زیر زمین پرداخته شده که چگونه می توان این سرمایه ملی را هم برای امروز حفظ و استفاده کرد و هم برای نسل های آینده به امانت گذاشت.

Location (part 2) | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

موقعیت «بخش دوم»

آسیا به شتاب در حال مبدل شدن به مرکز ثروت و سرمایه جهان است و کشورها در صدد اند تا در این معادلات جدید اقتصادی جایگاه مناسب خویش را به دست بیاورد. افغانستان برای راه اندازی چنین تعاملی با براعظم آسیا و بقیه جهان، نیازمند موجودیت یک نظام مشروع، قانونمند و متکی بر اراده قاطبه مردم کشور می باشد. تاخیر مزید در ایجاد مشروعیت لازمی ملی و بین المللی، انزوای ما را عمیقتر و فاصله ما با جهان را طولانی تر می سازد.

نهم پودکاست د افغانستان د موقعیت د موضوع پر دوام، دې ته ځانگړی شوی چې له خوځندې او راویښېدونکې آسیا سره څنگه همگام شو او د فرصت د بیا بایلنې په صورت کې په کوم سرنوشت اخته کېدلای شوو.

Location (part 1) | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

موقعیت «بخش اول»

زموږ گران هېواد د خلقت لاس په ډېرو نعمتونو او ارزښتونو نازولی چې تر ټولو مهم یې جغرافیایي موقعیت دی، چې ریښتیا لیدونکو سترگو په حقه «په خټینه آسیا کې غوښین زړه» بللی دی. اوس چې له اقتصادي اړخه آسیا بیا راخوځېدلې، زما باور دادی چې موږ باید د وخت له ضیاع پرته، بېرته ددې لویې وچې د بېلابېلو برخو نښلوونکی رول را خپل کړو او د گډو گټو په تعریف له تقابل نه تعامل ته ووځو.

این پودکاست شماره هشت به ارزیابی و کاوش در مورد اهمیت واقعی موقعیت جغرافیایی افغانستان عزیز اختصاص یافته است. تمرکز این برنامه بر اینست که افغانها در آسیای تپنده و بالنده امروزی چگونه آن موقف تاریخی خود را دوباره بدست آورده می توانند.

Drought | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

وچکالي

تغییر هوا و اقلیم در سالهای پسین بیش از پیش قابل درک و رویت گردیده وبنا‌ءً کشورها برای مبارزه با عواقب آن با استفاده از امکانات ملی و بین المللی بسیج می شوند. در حالیکه خشکسالی همه را متاثر میسازد، میزان این اثرگذاری یکسان نیست و برای کشورهای در حال رشد و فقیرترین اقشار اجتماعی میتواند فاجعه بار ثابت شود.

په دې اووم پودکاست کې د وچکالۍ پر عواملو، عواقبو او د اغېز ټیټولو له پاره یې پر لار چارو خبرې شوي او د اوبو د زېرمه کولو او خوندي کولو له پاره د هغو تجربو ارزښت یاد شوی چې له جگړو سره سره مو په تېره یوه لسیزه کې ددغې اقلیمي فاجعې د مهارولو برخه کې ترلاسه کړې دي.

Economy | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

اقتصاد

د افغانستان فقر نه ازلي دی او نه به ابدي وي. موږ د یوه شتمن او غني هیواد څښتنان یوو. د هیواد هره برخه مو دومره بالقوه شتمني لري چې نه یوازې زموږ بلکې د راتلونکو نسلونو ژوند هم پرې ښه کېدلای شي. خو دا په دې پورې اړه لري چې زموږ لیدلوری څه دی او څه ډول انتخابونه کوو؟

در این پودکاست شماره ششم، به مساله اقتصاد افغانستان در شرایط موجود پرداخته شده و راه ها و چاره های ایجاد تغییر مثبت، به اجمال مرور شده است.

Poverty and our Wealth | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

فقر او شتمني

به تعقیب مرور کوتاه بر وضعیت مهاجرین اخراج شده ما در چند پودکاست پیهم، اینک به مسایل مهم دیگر مربوط به حیات اجتماعی و اقتصادی کشور خود می رسیم که توجه یا عدم توجه به آنها میتواند آینده افغانستان را برای دهه های پیش رو رقم بزند. مهمترین در میان آن ها، فقر در حال افزایش عمومی و ثروت های بالقوه ماست.

په دې پنځم پودکاست کې افغانستان کې د لوږې او فقر پر څرنگوالي او هغو اقداماتو او امکاناتو خبرې شوي چې د دې بحران مخه پرې نیول کیدای شي.

Opportunities and Crisis | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

بحران ها و فرصت ها

با نیت پاک، عزم بلند و وطن دوستی خالص بحران ها نیز به فرصت تبدیل شده می تواند. ما می میتوانیم از همین راه و بر همین اساس کوشش ایجاد یک روایت ملی را آغاز کنیم و در ان کامیاب شویم تا بتوانیم الی سه صدمین سالگرد دولت معاصر در میهن عزیز ما، خود را با ارزش های کنونی برابر ساخته و خویش را به یک ملت و دولت مرفه، پیشرفته و باثبات تبدیل کنیم.

په څلورم پودکاست کې له بحرانونو نه اخیستل شویو درسونو، بریالیو تجربو او شته امکاناتو ته کتنه شوې ده.

Refugees and International Aids Until 2024 | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

کډوال او نړیوالې مرستې

که د کډوالو بېرته را ستنېدلو بهیر د یوې ملي برنامې پر اساس سم مدیریت نه شي او خپل سر ته پرېښودل شي، نو پایلې به یې هم زموږ او ستاسې له وس او اټکله بهر وي. دا ډول خودجوشه بهیرونه زیاتره وخت په ټولنه کې نه یوازې د راستنو شویو بلکې پر ځای مېشتو هېوادوالو ته هم لویې ستونزې او کړاونه جوړوي.

در پودکاست شماره سوم به این مساله پرداخته شده است که سرنوشت آواره گان داخلی ما در کنار صدها هزار مهاجر اخراج شده افغان، در نبود یک برنامه منسجم ملی به کجا می انجامد و برای جلوگیری از عمیق تر شدن فاجعه به چه اقدامات عاجل نیاز است.

Returnees and its Challenges | Dr. Ashraf Ghani Jun 13, 2024

بازگشت کننده گان و چالش های انان

له گاونډیو او نورو هیوادونو د افغان کډوالو راستنېدلو لړۍ تل په یوه بڼه روانه وي، کله یې شدت ډېر او کله لږ شي، خو په ټوله کې د کډوالو راستنېدل خپلې ننگونې لري چې باید مخکې له مخکې ورته ځینې تابیاوې ونیول شي.

در این پودکاست شماره دوم به موضوعات چگونگی ادغام مجدد عودت کننده ها در جامعه، چالش های احتمالی اجتماعی، اقتصادی و منطقه یی مربوط به این برگشت ها، و نیاز به یک همآهنگی ملی در استقبال محبت آمیز از مهاجران برگشته، پرداخته شده است.

Afghan Refugee Crisis | Dr. Ashraf Ghani May 25, 2024

بحران مهاجرین افغان

له ولسمشر محمد اشرف غني سره د دې خپرونو مهال، د کډوالو له نوي ټوکیدلي بحران سره برابر راغی؛ پاکستان له مخکیني حکومتي اعلان سره سم د افغان کډوالو په یو مخیزې ایستنې لاس پورې کړ؛ کابل چې دغسې یوې ننگونې ته نه و چمتو، له اسلام آباد سره په ناندریو کېوت، خو بهیر ونه درېد او کډې هره ورځ پر ډیورنډ لیکه افغانستان ته اوړي.

در این پودکاست به وضعیت مهاجرین افغان، چالش ها و مشکلات انان در کشورهای بالخصوص همسایه پرداخته شده است.

Our TOPPODCAST Picks

Follow Us

Stay Connected

د ژوند لاره – راه زندگی – Dr. Mohammad Ashraf Ghani

Related Podcasts

Links

Stay Connected